Përkthyes
Kodi Shqiptar i Profesionit
2643.07
Fusha Profesionale
Sipas klasifikimit ISCO 2008
Autorë, gazetarë dhe gjuhëtarë (ISCO 264)
Fusha Ekonomike
Sipas klasifikimit NACE Rev. 2
Aktivitete të tjera profesionale, shkencore dhe teknike (NACE 74)
Fjalë Kyçe
Përkthyes, përkthim.
Përshkrim i përgjithshëm
Qëllimi i përkthyesit është të sjellë tekstin nga gjuha e origjinës në një gjuhë tjetër, duke ruajtur sa më shumë të pandryshuar kuptimin dhe stilin e tij. Përkthimi nënkupton jo vetëm njohjen e përsosur të gjuhëve, si të tekstit origjinal, ashtu edhe të atij të përkthyer, por edhe kujdes në zgjedhjen e termave teknikë në përmbajtje të tekstit. Përkthimi duhet të jetë i qartë, i saktë dhe mbi të gjitha, i besueshëm. Tekstet që do të përkthehen mund të jenë të llojeve të ndryshme: dokumente juridike, udhëzues teknikë, procesverbale konferencash, raporte ekonomike, politike, teknike, studime monografike, letra, reklama, njoftime për shtyp, tekste letrare ose shkencore. Në përgjithësi, kjo figurë profesionale është e specializuar në një gjuhë të huaj dhe në një fushë disiplinore, për të pasur familjaritet me përmbajtjen dhe gjuhën e përdorur në tekst.
Veprimtaritë / Përgjegjësitë kryesore
Përkthyesi duhet të jetë në gjendje të përkthejë një tekst dhe këtu përfshihen këto veprimtari: identifikon objektivat e përkthimit bazuar në nevojat e klientit; përcakton me klientin përmbajtjen, stilin dhe mesazhin për t'u përkthyer në lidhje me llojin e tekstit (letrar, shkencor, teknik, ligjor) dhe marrësin ose përdoruesin; kontakton, nëse është e nevojshme, me autorin e tekstit origjinal për të kuptuar më mirë mesazhin që do të përcillet në një gjuhë tjetër; kërkon dokumentacionin e nevojshëm për të kuptuar tekstin, dokumentin ose fjalimin që do të përkthehet; mban kontakte me ekspertë të fushës në dispozicion për të marrë udhëzime për përkthimin e termave teknikë që nuk kanë një emërtim përkatës në gjuhën që do të përkthehet; konsultohet me materiale të ndryshme referimi (fjalorë, enciklopedi, dokumente teknike, bazën e të dhënave të terminologjisë, etj.) për të kontrolluar terminologjinë e saktë; shkruan dhe lexon saktë një tekst në gjuhën amtare; shkruan dhe lexon saktë një tekst në gjuhën që do të përkthehet; verifikon që termat teknikë dhe terminologjia e përshtatur përdoren në mënyrë uniforme në të gjithë tekstin; bën rishikimin e varianteve të përkthimit; kontrollon me klientin përshtatshmërinë e përkthimit me pritshmëritë e tij dhe, nëse është e nevojshme, bën ndryshimet e nevojshme.
Njohuritë e nevojshme
Kultura, civilizimi dhe institucionet e huaja; elementë të ndërmjetësimit kulturor dhe gjuhësor; semantikë; histori e gjuhës dhe gjuhësi; gjuhë shqipe; gjuhë të huaja; gjuhë teknike të specializuar; ligjin për mbrojtjen e pronësisë intelektuale (të drejtat e autorit); procedurat e përkthimit; proceset e punës botuese; strukturat gramatikore të gjuhës; teknikat e shkrimit; teknikat dhe zhanret e rrëfimit; teori përkthimi; terminologji dhe gjuhë sektoriale.
Aftësitë profesionale dhe cilësitë e nevojshme
Të përdorë teknikat e analizës së përkthimit. Të përdorë teknikat e korrigjimit të tekstit. Të përdorë teknikat e kërkimit në bazën e të dhënave terminologjike. Të përdorë teknikat e rishikimit të përkthimit. Të përdorë teknikat e hulumtimit (të dhëna / informacion / lajme). Të përdorë teknikat e shkrimit. Të përdorë teknikat e përkthimit të shkruar. Të përdorë programe për përpunimin e teksteve (Word ose të ngjashme). Të përdorë programe për menaxhimin e terminologjisë për fjalorë dygjuhësh. Të përdorë programe përkthimi ndihmëse CAT (Computer-aided translation).
Konteksti i ushtrimit të profesionit
10 Konteksti i ushtrimit të profesionit (kushtet e punës, mjetet nevojshme të punës, aspekte të legjislacionit të punës). Fushat e veprimtarisë së përkthyesit mund të jetë në ndërmarrje private, ndërkombëtare, agjenci përkthimi, shtëpi botuese, agjenci komunikimi, zyra shtypi, shoqata, ashtu edhe në organe publike shtetërore dhe ndërkombëtare, siç janë ministritë dhe organet e tjera shtetërore, institucionet dhe organizatat ndërkombëtare dhe evropiane (OKB, Bashkimi Evropian, etj.). Përkthyesi pajtohet me klientin mbi objektivat, karakteristikat, kohën dhe koston si një profesionist i pavarur, ose me punëdhënësin nëse është i punësuar. Kur është e nevojshme, ai kontakton autorin e tekstit origjinal për të kuptuar më mirë mesazhin që do të përkthehet në një gjuhë tjetër. Ai konsulton fjalorë, enciklopedi, vepra monografike, përdor burimet e internetit dhe shfrytëzon bazën e të dhënave terminologjike, ose programet e përkthimit kompjuterik (translation memories). Regjistrimi në një ose më shumë komunitete të përkthyesve u mundëson atyre të këshillohen me kolegë më me përvojë e të marrin këshilla dhe kritika konstruktive. Duhet të mbajmë parasysh se përdorimi i teknologjisë së informacionit në të vërtetë e bën punën e përkthimit dhe përpunimit të tekstit më të shpejtë, por në të njëjtën kohë imponon kohë edhe më të shkurtër pune. Si profesionist i pavarur, përkthyesi ushtron veprimtarinë e tij kryesisht jashtë mjediseve të klientit (shtëpi, zyrë private) dhe ka detyrimin që të dorëzojë përkthimin sipas kohës dhe metodave të përcaktuara në kontratë. Nëse është nëpunës civil, ai i ofron shërbimet e tij në mjedisin e caktuar, sipas orarit të parashikuar nga kontrata e punës. LKP, kodi i punes, pershkrime te ngjashme

Kërkesat për hyrje në profesion

Për të qënë pjesë e konkurseve publike, kombëtare dhe ndërkombëtare, ai duhet të ketë një diplomë në gjuhë dhe letërsi të huaj, ose një diplomë në një gjuhë të caktuar ose një diplomë të specializuar në përkthim dhe interpretim dhe të kalojë provimin e hyrjes. Ekziston një regjistër i përkthyesve zyrtarë të njohur ligjërisht dhe që mbahet nga Ministria e Drejtësisë.

Kualifikimet e nevojshme profesionale

Kualifikime profesionale në nivelin V të KSHK-së. Në sektorin privat, megjithëse diploma e shkollës së lartë është ende një kërkesë e parapëlqyer, minimalisht kërkohet një diplomë e shkollës së mesme dhe përvoja praktike e punës. Njohja e gjuhëve është vlerësuar gjithnjë në vendin tonë. Zotërimi i gjuhëve më pak të njohura mund të shërbejë si avantazh në një segment më të ngushtë të tregut, rrjedhimisht edhe më të vlerësuar. Përvojat e mëparshme të përkthimit në sektorë të veçantë përbëjnë një avantazh për shkak të njohurive në gjuhë dhe tipologji specifike teksti.

Institucionet ofruese të kualifikimit profesional
Shkollat e Mesme të Gjuhëve të Huaja Fakultetet e Filologjisë në universitete.
Perspektiva e profesionit / Vendet e punës të shpalluara
Kërkesa për këtë profesion është e vazhdueshme, sidomos për njerëz me kompetenca të provuara dhe të specializuar.
Mundësitë për karrierë
Zakonisht përkthyesit punojnë si profesionistë të lirë.
Adresa të dobishme
www.awww.arsimi.gov.al; www.puna.gov.al; www.njoftime.com; www.duapune.com; www.profesionisti.al; www.karriera.al